NĂM MẠC CỬU VỀ HÀ TIÊN

[bích cai hạ]

Thời gian mạc cửu về lũng kì
Khoảng thời gian cửu trốn từ xiêm về lũng kì, các thư không cho ta biết đích xác năm nào. Gia phả chỉ nói “xiêm quốc hữu nội biến công tiềm khiet tòng dân phục quy giai long kì’ (tờ 2b), liệt truyện “nhân nước xiêm có nội biến, cửu bèn lén về lũng cả” (trang 202).
Ông trương minh đạt trong quyển “nghiên cứu hà tiên” nxb trẻ, 2008 để chứng minh mạc cửu về lũng kì 1699 sang hà tiên 1700, ông đã dựa vào
Năm 1689 ở cao man nổi lên phong trào chống người hoa, điều đó buộc cửu rời cao man sang xiêm ở vùng vạn tuế sơn
Năm 1690 ở xiêm bắt đầu có loạn, đến năm 1699 tràng vào trung tâm. Và năm này cửu mới trốn về lũng kì vì theo ông trương năm này ông yên lên ngôi vua cao man, mạc cửu mới có cơ hội xin ra đất man khảm. và năm 1700 cửu về hà tiên vì ông cũng căn cứ vào lời bạt thiên tích (1737) “khai sang (hà tiên) đến nay hơn ba mươi năm”.
ở đây ta thấy mốc mạc cửu sang xiêm là hợp lý(1689), còn năm mạc cửu về lũng kì, hay sang hà tiên chưa ổn vì lẻ ở xiêm đã loạn từ năm 1690 thì cớ gì nhất thiết 1699 khi đợi loạn tràng vào trung tâm khi mà cửu sống ở vùng vạn tếu sơn, một vùng ven biển. còn về việc mua chuột vua cao man đâu phải đợi ông yêm mới làm được. vì từ trước mạc cửu đã giao hảo ông thu. Hơn nữa theo trương sau khi về lũng kì (1699) năm 1700 đã sang hà tiên, thời gian một năm làm sao mạc cửu đủ để “từ đó trở đi, dân lưu tán kéo đến ngày một đông. Thái công tự lượng đất lũng kì chật hẹp không thể chứa nổi dân đến cư trú, bèn dời về phương thành”. Rõ ràng với 1 năm thì làm gì vừa tụ dân, mở song bạc, được hố bạc, mộ dân thành 7 thôn_tạo tiền đề sang hà tiên.
Như vậy móc 1699 mạc cửu về lũng kì là không đúng.qua gia phả, tờ 4a “trị hà tiên tứ thập dư niên”. Vũ thế dinh cho ta biết mạc cửu ở hà tiên hơn 40 năm, chắc lẽ hà tiên ở đây là cách ghi chung tất cả vùng đất cửu cai quản, trong đó có lũng kì, mà ta biết cửu mất năm 1735_hơn 40 năm thì khoảnh thời gian cửu về lũng kì nhất định trướt 1695 nhưng không sớm hơn 1690.
Vậy cửu sang hà tiên năm nào?. Theo thư tịch còn lại ta chỉ biết sau khi từ xiêm về lũng kì, cửu biến lũng kì thành nơi “bất năng quảng dung cư dân hộ khẩu”. vậy để có thành quả ấy nhất định phải tốn một khoảng thời gian nhất định. Qua gia định thành thông chí của trịnh hoài đức cho ta được một điều quí gía “kì nguyệt hều tông phục qui hà tiên”, tức sau khi tông(thiên tích) sinh một tháng, cửu về lại hà tiên.(về lại hay mới dời sang sẽ phân tích ở đoạn sau). Vậy tìm ra năm sinh thiên tứ sẽ biết năm mạc cửu sang hà tiên.
Trong quyển nghiên cứu hà tiên, trương minh đạt đã cho năm sinh mạc thiên tích là 1718, dựa vào 2 cứ lớn
Thứ nhất: căn cứ vào một bản gia phả có dòng “ất mão ngũ ngoạt nhị thập thất nhật thái công bệnh hoăng…tích công danh thiên tích tự thập bát tuế thời”(ngày 27 tháng 5 ất mão, ông mạc cửu bệnh mất…là lúc ông thiên tích 18 tuổi), ông làm phép trừ: lấy năm ông cửu mất 1735- 17(18 tuổi ta) =1718
Thứ hai: ông cho thiên tích sinh trong một cuộc tấn binh của xiêm vào hà tiên buộc mạc cửu trốn sang lũng kì. Và cuộc tấn binh ấy được chứng minh là vào năm 1718(xem nghiên cứu hà tiên)
Ta hãy xét hai cứ lớn của ông trương
Với cứ thứ nhất được suy luận từ “tích công danh thiên tích tự thập bát tuế thời”, ông dịch là “lúc ông thiên tích 18 tuổi”. ở đây ta thấy rằng ông trương đã cố tình dich sai nguyên tác, theo thiều chửu chữ tự nghĩa bởi, từ, mình, chính mình. ở câu này tự nghĩa từ nên đoạn trên phải dịch là từ hồi ông tích 18 tuổi. theo nguyên tác bản dịch của nguyễn văn nguyên toàn câu trên là “hiển tông hiếu minh hoàng đế thập nhất niên ất mão ngũ nguyệt nhị thập nhất nhật, thái công bệnh hoăng niên bát thập nhất tuế, viễn cận cư dân văn chi ai thống ta tang khảo tỷ. thìn ngã công danh thiên tích phương thập bát tuế cửu tang tế chi sự hiếu kính “. Nguyễn văn nguyên dịch “đến ngày 27 tháng 5 năm ất mão, năm thứ 11 đời túc tông hiếu ninh hoàng đế, thái công bệnh mà qua đời, thọ 81 tuổi. dân chúng xa gần hay tin thảy điều đau xót như có tang của chính cha mẹ.(xuống dòng) hồi trướt ông nhà (tên thiên tích) khi còn trẻ mới mười 18 tuổi đã là người hết lòng hiếu kính đối với những việc tang ma tế lễ”.
Qua đó ta thấy đoạn “công thiên tích thập bát tuế” là đoạn khác không liền với đoạn “ất mão ngũ ngoạt…thái công bệnh hoăng..”. đoạn ‘thìn công thiên tích…” là đoạn giới thiệu về thiên tích, cách mà người xưa hay viết về một người quan trọng như các sử gia xưa khi chép về một vị vua hay nói về ưu khuyết điểm trước khi vào chính văn. Và sở dĩ viết “phương thập bát tuế thời” (tròn 18 tuổi) vì 18 là con số đánh dấu sự trưởng thành của một con người xưa nay. Vậy câu ấy chỉ có ý khi ông thiên tích 18 tuổi đã am tường lễ nghĩa.
Còn với cứ thứ hai, ông trương cho thiên tích sinh ra trong cảnh ngộ mạc cửu phải bôn tẩu khỏi hà tiên trước sự tấn binh của xiêm, và năm ấy là 1718. xét qua các thư tịch về chi tiết thiên tích sinh ở lũng kì điều được nhất trí thừa nhận. duy chi tiết thiên tích sinh trong cảnh ngộ trốn xiêm của mạc cửu thì chỉ có gia định thành thông chí viết như thế, cụ thể ở trang 70 “trước hà tiên không phòng bị, giặc xiêm chợt đến, đánh một trận không địch nổi, mạc tổng binh chạy về lũng kì, vợ là bùi thị lẫm (người xã đồng môn trấn biên hòa) đương có thai, đêm mồng 7 tháng 3 sinh ra mạc tôn, chỗ ở trong sông có ánh sang rực rỡ, xem ra có người vàng 7 thước, chiếu sáng tự đáy nước”
Đại nam liệt truyện. trang 203 “tự sĩ lân, là con trưởng mạc cửu, lúc sắp sinh đã có điềm lạ, chỗ cửu ở là đất lũng cả, trong sông tự nhiên nước vọt lên, rồi xuất hiện một tượng vàng 7 thước”
Mạc thị gia phả, nxb thế giới(2006) tờ 2b “xiêm quốc hữu nội biến công tiềm khiết tong dân phục qui long kì sở nhi ngã công da phủ đảm canh tuất niên, dị tường phi kì thuộc địa hữu thanh đàm” dịch là “ nước xiêm la có nội biến, công ngầm dẫn chúng dân về lại lũng kì. Công da lúc ấy vừa mới sinh(năm canh tuất), có điềm lạ xuất hiện ở thanh đàm..”
Mạc thị gia phả, nxb gd(2006), nguyễn khắc thuần dịch “ở đó chưa được lâu, nhận thấy nước xiêm la có biến, thái công bèn đem gia quyến trốn về lũng kì. Lúc này công da ta mới chào đời. trước đó đã có điềm lạ…”
Qua 3 nguồn trên, ta thấy có sự khác biệt như sau
Gia định thành thông chí :cho thiên tích sinh trong cuộc chạy loạn khi xiêm tấn công hà tiên, điềm lạ xuất hiện cùng thời
Gia phả : cho thiên tích sinh sau khi cửu trốn từ xiêm về lũng kì, điềm lạ xuất hiện trước
Ta xét yếu tố “điềm lạ”, theo sự ghi chép của các sách thì điềm lạ là tượng phật bằng vàng, cửu sai người đào nhưng không nổi phải lập miếu thờ. Đó là sự hư cấu về một pho tượng vàng mà người đào không được, nhưng chắc có pho tượng, có một kho báu vì như sự ghi nhận của trịnh hoài đức, đại nam thực lục, đại nam liệt truyện thì cửu giàu lên một do “hoa chi’, một do “lại đươc bạc chôn, trở nên giàu bốc” , rõ ràng mạc cửu đã được hố bạc lớn, và đó là nguyên nhân của “điềm lạ”, cũng là cách để thần thánh hóa mạc thiên tích, cách mà xưa nay mà các bậc lỗi lạc điều được gắn cho một thần bí trước khi sinh. Như vậy là điềm lạ xuất hiện trước, sau thiên tích mới sinh và như thế trịnh hoài đức đã nhầm khi cho thiên tích sinh sau khi cửu về hà tiên. Theo gia phả, liệt truyện thì thiên tích sinh ở lũng kì khi mà cửu chưa sang hà tiên. Vậy thì ông tích sinh năm nào?
Ta biết ông tích không thể sinh năm 1718, trong mạc thị gia phả, tờ 2b “công da phủ đảm canh tuất niên”, năm canh tuất có 2 năm là 1670, 1730, cả 2 năm ấy điều bất hợp lí và đã bị nhiều học giả bác bỏ. theo đông hô lam tấn phát thì canh tuất do bính tuất lộn thành, thuyết ấy bị trương minh đạt xem là đoạn phim do đông hồ dựng lên. Nhưng ta thấy thuyết trương cúng không đúng nữa( thuyết 1718), và xét kĩ năm bính tuất cưa đông hồ rất hợp lí, bởi :
Tự dạng chữ canh và bính gần giống nhau nên người sao sách đã nhậm. Và cũng có thể dinh đức hầu đã lộn bính thành canh.
Vào năm 1775 khi duệ tôn chạy vào gia định, mạc thiên tích đã lên bái kiến và được chúa phong “quốc lão quận công”. Hai từ quốc lão rất ý nghĩa, nó chứng thực lúc ấy (1775) thiên tích đã già, nếu theo điển chế xưa độ tuổi già được tính từ lúc 60 và chắc lẽ lúc ấy ông tích đã “thất thập cổ lai hy” mới được phong quốc lão.(ông sinh năm 1706 tới 1775 vừa tròn 70)
Hơn nữa gia phả tờ 2b “công ẩm nghĩa hoăng ư xiêm chi tha la thin niên thất thập dư”, ta biết ông thiên tích mất vào năm canh tý(1780). Vậy ông sinh năm 1706 mất năm 1780 lúc “niên thất thập dư”, tức 75 tuổi.

[nguoihoaico]

ĐỀ NGHỊ ĐỒNG CHÍ TÍN LẦN SAU POST BÀI NHỚ VIẾT HOA DANH TỪ RIÊNG NHÉ! HEEHEEEHEHEEH!

[dtthanhnha]

Bài này post bên lịch sử trung đại thì đúng hơn phải không?

[lệ viên]

Rất đúng! chuyển qua lịch sử VN trung đại!

[Admin]

Đ ghê thật, mới phong cho làm Mod mà đã thực hiện ngay chức vụ rồi. Cán bộ này có vẻ mẫn cán với công việc đây. Tốt, cứ thế mà phát huy. haha

[anhoa]

Như vậy, trước khi về Lũng Kì thì Mạc Cửu ở Hà Tiên hay ở Vạn Tuế sơn của Xiêm. Thực tế thì Mạc Cửu có ở Hà Tiên không, Mạc thị gia phả thì cho biết trước đó Cửu ở Hà Tiên rồi bị Xiêm đánh mới về Xiêm, về Lũng Kì, còn Gia Định thành thông chí thí thì Cửu cũng ở Hà Tiên chạy sang Lũng Kì. Vậy Lũng Kì là điểm ở giữa mà hai tư liệu lại cho biết hai hướng tới Lũng Kì của Mạc Cửu khác nhau. Tôi nghĩ đó là mấu chốt của vấn đề cần phải giải thích thêm. Hơn nữa, Gia Định thành thông chí lại cho biết thêm là Cửu từng làm ốc nha ở Lũng Kì, điểm này khác với Mạc thị gia phả, Cửu làm ở Hà Tiên - Mang Khảm. Vậy có thể nào trước tiên Cửu ở Lũng Kì làm ốc nha, tụ tập lưu dân, lập sòng bạc...dần đông đúc, quần tụ mà sức đất Lũng Kì chật hẹp nên Cửu mới dời sang Hà Tiên?
Tín cần tham khảo thêm tài liệu nhiều hơn nữa để giải quyết những khuất tất này trong lịch s, hoàn chỉnh thêm cho bài viết của bạn. Vì thấy đây là bài viết khá hay, có đầu tư về tài liệu và trí tệ.

[Sponsored content]